ധാര്മികബോധത്തിന് ദൈവവിശ്വാസം വേണ്ട എന്ന പോസ്റ്റിന്റെയും എന്താണ് ധാര്മികത ?എന്ന പോസ്റ്റിന്റെയും തുടര്ചയാണിത്. കഴിഞ്ഞ പോസ്റ്റുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ചിലര് ഉയര്ത്തിയ ചോദ്യങ്ങളാണ് ഇത്തരമൊരു പോസ്റ്റിന് പ്രേരകം. അതിനാല് ഈ പോസ്റ്റ് വായിച്ച് അഭിപ്രായം പറയാന് ദയവായി ആരും ശ്രമിക്കരുതെന്ന് ഉണര്ത്തുന്നു.
മതഭീകരതയുടെ അടിവേരുകള് എന്ന പോസ്റ്റിന്റെ ചര്ചയില് ബ്ലോഗര് രവി എന്റെ ധാര്മികബോധത്തിന് മതവിശ്വാസം വേണ്ട എന്ന പോസ്റ്റ് വായിച്ച് നല്കിയ അഭിപ്രായം ഇവിടെ നല്കുന്നു. ഇസ്ലാമിന്റെ അടിത്തറയില് നിന്ന് ധാര്മികതയും സദാചാരവും നാം വിശദീരിച്ചുകഴിഞ്ഞു, മറ്റു ജീവിതവീക്ഷണങ്ങള്ക്ക് ഈ കാര്യത്തില് എന്താണ് പറയാനുള്ളതെന്ന് അന്വേഷണമാണ് ഇതില്. അതോടൊപ്പം. അവര് പ്രവാചകനിലും മുസ്ലിംകളിലും കാണുന്ന (ആരോപിക്കുന്ന) അധാര്മികതാവാദത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനമെന്താണെന്നും ഈ പോസ്റ്റിലൂടെ നാം ചര്ച ചെയ്യാന് ഉദ്ദേശിക്കുന്നു. ഞാന് നല്കിയ ഈ വിഷയങ്ങള് മിക്കവരും വായനയിലൊതുക്കുന്നതാണ് കണ്ടത്. ചര്ചയില് പങ്കെടുത്തവരാകട്ടെ, നല്കപ്പെട്ട വിഷയത്തില് നിന്ന് വിട്ടകന്ന് അവരുടെ ഇനിയും തീരേണ്ട സംശയങ്ങളെ ആരോപണ രൂപത്തില് ഉന്നയിക്കുന്നതും ശ്രദ്ധയില് പെട്ടു. വളരെ ചുരുക്കം ചിലര് മാത്രമാണ് വിഷയത്തിന്റെ അടുത്തേക്ക് എത്തിനോക്കുക പോലും ചെയ്തത്.
ഇതില് നിന്നൊക്കെ എനിക്ക് മനസ്സിലായത്. ദൈവനിഷേധികള് എന്നറിയപ്പെടുന്നവര് ഇക്കാര്യത്തില് സന്ദേഹത്തിലാണ്. എന്താണ് ധാര്മികതയെന്നോ അധാര്മികതയെന്നോ നിര്വചിക്കാന് അവരുടെ പക്കല് തെളിവൊന്നുമില്ല. ധാര്മികതയും സദാചാരത്തെയും ആചാരത്തെയും അനാചാരവുമൊക്കെ കൂട്ടിക്കുഴച്ച് വേര്ത്തിരിച്ചറിയാന് കഴിയാത്ത അവസ്ഥ. രവിയുടെ കമന്റ് ഈ കാര്യം നിങ്ങളെയും ബോധ്യപ്പെടുത്തും. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവാചകനെതിരെയുള്ള ആരോപണവും ഈ സംശയത്തില് നിന്ന രൂപപ്പെട്ടതാണ്.
[['ലതീഫിന്റെത് വ്യാഖ്യാനങ്ങളാണ്. മതക്കാര് പറയുക മതവിശ്വാസികള്ക്കെ ധാര്മികതയുണ്ടാവൂ എന്നാണു. ധാര്മികതയുടെ മൊത്തക്കച്ചവടക്കാര് മതക്കാരനല്ലോ? എന്താണ് ധാര്മികതയുടെ അര്ഥം? നല്ല കാര്യങ്ങള് ചെയ്യല് എന്ന് പറയാമെന്നു തോന്നുന്നു. മതക്കാര് പറയും ധാര്മികമായ കാര്യങ്ങള് ചെയ്താല് സ്വര്ഗത്തില് പോവും, അല്ലെങ്കില് നരകത്തില് യാതന അനുഭവിക്കേണ്ടി വരും. എന്താണ് നല്ല കാര്യങ്ങള്? എല്ലാ കാലത്തേക്കുമായി ഒരു ധാര്മികത ഉണ്ടോ? നബി ഒമ്പത് വയസ്സുള്ള ആയിഷയെ വിവാഹം ചെയ്തു എന്ന് പറയുന്നു അക്കാലത്ത് അത് അധാര്മികമായി എന്ന് ആരും പറഞ്ഞതായി അറിയില്ല. പക്ഷെ, ഇന്നാണെങ്കിലോ (നമ്മുടെ നാട്ടില്) ? ഉണ്ട തിന്നേണ്ടി വരില്ലേ? (നബിയെ പറ്റിയല്ല കേട്ടോ..കച്ചറ ആവേണ്ട) കണ്ണിനു കണ്ണ് കൈക്ക് കൈ എന്ന ശിക്ഷാരീതി ഇപ്പോഴും അറേബിയയില് ഉണ്ടെന്നു കേള്ക്കുന്നു. അത് അവിടെ ധാര്മികത ആണ്. എന്നാല് ആധുനിക ജനാധിപത്യ രാജ്യങ്ങളില് ഇത് നടക്കുമോ? അവര് അത് അധാര്മികമായിട്ടാണ് കാണുന്നത്. കാലദേശങ്ങള്ക്കനുസരിച്ച് ധാര്മികതയുടെ അര്ഥം മാറും. ലത്തീഫ് എങ്ങനെയൊക്കെ വ്യാഖ്യാനിച്ചാലും, ദൈവഭയം വേണം എങ്കിലേ ധാര്മികത നിലനില്ക്കു എന്നാണു മതക്കാരുടെ വാദം. നേരത്തെ റിച്ചാഡ് ഡോകിന്സിനെ ഉദ്ധരിച്ചു പറഞ്ഞത് പോലെ, ധാര്മികത ജനിതകമായി പരിണമിച്ചുണ്ടായതാണ് എന്നതാണ് ശരി. നിരീശ്വരവാദികള് ധാര്മികമായി അധപ്പതിച്ചവരാന് എന്ന് പറയാമോ? ദൈവത്തിന്റെ കാര്യം പറയുമ്പോള് അള്ളാഹു മാത്രമേ ദൈവമായി ഉള്ളു എന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നവരും ഹിന്ദുക്കളെപ്പോലുള്ളവരും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം കാണാതിരിക്കരുത്. ഹിന്ദുക്കള്ക്ക് ഒരു പാട് ദൈവങ്ങളുണ്ട്. അവരില് പലരും ഇന്നത്തെ രീതിയില് ചിന്തിച്ചാല് അധാര്മികന്മാര് ആണ്. ആ അധാര്മികന്മാര്ക്കെങ്ങിനെ മനുഷ്യരില് ധാര്മികത ഉണ്ടാക്കാന് കഴിയും? ഇക്കാര്യത്തില് ലത്തീഫ് എന്നോട് യോജിക്കുമെന്നു തോന്നുന്നു. അല്ലെങ്കില് അന്യമത നിന്ദ ചെയ്യുന്നത് 'ധാര്മിക'മല്ല എന്ന് കരുതി മിണ്ടാതിരിക്കും അല്ലെ?']]
ധാര്മികതയെക്കുറിച്ചും സദാചാരത്തെക്കുറിച്ചും ഓരോ ദര്ശനത്തിനും, മതത്തിനും, മതവും ദര്ശനവുമില്ലാത്തവര്ക്കും അവരുടേതായ വ്യത്യസ്ഥ കാഴ്ചപ്പാടുകളും ഉണ്ടായിരിക്കും. ഇസ്ലാമിലെ ധാര്മികത എന്നാല് എന്താണെന്ന് ഞാന് വ്യക്തമാക്കുകയുണ്ടായി. അത് പ്രവാചകനിലൂടെ ദൈവം നല്കിയതാണ്. ഇവ മുന്നില് വെച്ചാണ് ഇസ്ലാമില് ഒരു പ്രവൃത്തി ധാര്മികതയാണോ അധാര്മികതയാണോ എന്ന് തീരുമാനിക്കുന്നത്. പ്രവാചകന് ഈ പറയപ്പെട്ട ചട്ടക്കൂടില് നിന്നാണ് ജീവിച്ചത്. ഖുര്ആന് അന്ത്യദിനം വരെയുള്ള മാനവ സമൂഹത്തിന് തൃപ്തിപ്പെട്ട് നല്കിയ ധാര്മികസദാചാരമൂല്യങ്ങളും ഇതുതന്നെ. എങ്കിലും ഇതിന് പുറമെ മറ്റ് ധാര്മികമൂല്യങ്ങളെക്കുറിച്ച കാഴ്ചപ്പാട് ആര്ക്കുമുണ്ടാകാന് പാടില്ലെന്നോ. അപ്രകാരം ഉണ്ടെങ്കില് അത് വെച്ചുപൊറുപ്പിച്ചുകൂടെന്നോ അതിനര്ഥമില്ല. പക്ഷെ ഏത് മതസമൂഹത്തെ എടുത്ത് പരിശോധിച്ചാലും, ഇവിടെ ധാര്മികതയായി പറഞ്ഞത് അത് അങ്ങനെയല്ലെന്ന് പറയാനോ ഇവിടെ അധാര്മികതയായി ചൂണ്ടിക്കാണിച്ചത് ഞങ്ങളുടെ കണക്കില് അത് അധാര്മികതയാണെന്ന് പറയാനോ (ഏതെങ്കിലും വ്യക്തികള് തയ്യാറായാലും) സന്നദ്ധമാകുകയില്ല. കാരണം ധാര്മികത എന്നാല് എല്ലാ മനുഷ്യനും അത് നല്ലതാണ് എന്ന് അംഗീരിക്കുന്ന കാര്യങ്ങളായിരിക്കും. മനുഷ്യന് നല്കപ്പെട്ട ധാര്മികബോധം അത് കണ്ടെത്തുക തന്നെ ചെയ്യും. എന്നാല് അവ നിലനിര്ത്താനായി നിശ്ചയിക്കപ്പെട്ട സദാചാര നിയമങ്ങളില് മാത്രമേ ചില അഭിപ്രായ വ്യത്യാസങ്ങള് ഉണ്ടാവുകയുള്ളൂ.
വിവാഹത്തിലൂടെ ലൈംഗിക സദാചാരം പാലിക്കുക എന്ന തത്വം ഏതാണ്ടെല്ലാവരും അംഗീകരിക്കുമെങ്കിലും, ആ വിവാഹം ഒന്നില് പരിമിതപ്പെടുത്തണോ അതല്ല ബഹുഭാര്യത്വമാകാമോ? ഇത്തരം ചോദ്യങ്ങള്ക്ക് ധാര്മികതയുമായിട്ടല്ല ബന്ധം; മറിച്ച് സദാചാരത്തിന്റെ ആചരണവുമായിട്ടാണ്. വിവാഹ പ്രായം എത്രവേണം? അതിന് പരിധി നിശ്ചയിക്കേണ്ടതുണ്ടോ? ഇത്തരം കാര്യങ്ങളൊക്കെ സ്വന്തം വകയില് അധാര്മികതയായി വ്യാഖ്യാനിച്ചാല് അതംഗീകരിക്കാന് മറ്റുള്ളവര് ബാധ്യസ്ഥരല്ല. ഇസ്ലാമിന്റെ കണിഷമായ ധാര്മികവ്യവസ്ഥയനുസരിച്ച് ഒരു ദൈവനിഷേധി ചരിക്കണം എന്ന് വാശിപിടിക്കുന്നതിനേക്കാളെറെ അസാഗത്യമുണ്ട്, ഒരു ദൈവനിഷേധി തനിക്ക് തോന്നുന്നത് മുന്നില് വെച്ച് പ്രവാചകനെയും ഇസ്ലാമിക നിയമങ്ങളെയും വിലയിരുത്താനും ആക്ഷേപിക്കാനും തുനിയുന്നതില്.
ഇവിടെ മറ്റേത് മതസ്ഥരേക്കാളും യുക്തിവാദികള് എന്നറിയപ്പെടുന്ന ദൈവനിഷേധികള് ഇസ്ലാം വിമര്ശനത്തില് ഏര്പ്പെടുന്നത് ഈ വസ്തുത ഒട്ടും പരിഗണിക്കാതെയാണ്. അവര് പറയുന്നത് മൊത്തത്തിലെടുത്താല് തങ്ങളുടെ യുക്തിയില് ഉള്കൊള്ളുന്ന ഒരു 'ഠ' വട്ടത്തിലായിരുന്നു പ്രവാചകന് പ്രവര്ത്തിക്കേണ്ടത് എന്ന് മാത്രമാണ്. തങ്ങളുടെ മനസ്സിലുള്ള ധാര്മികതയനുസരിച്ച് പ്രവര്ത്തികാത്തതിനാല് അവര് ക്രുദ്ധരാവുകയും അതിന്റെ പേരില് കഠിനമായി ഭത്സിക്കുയും ചെയ്യുന്നു. മതത്തിന്റെ ധാര്മികമൂല്യമനസരിച്ച് പ്രവര്ത്തികാത്തവരെ താലിബാനികള് കൈകാര്യം ചെയ്തിരുന്നു എന്ന പോലെ (അവര്ക്ക് അതിന് അധികാരം ഇസ്ലാമികമായി ഇല്ല) യുള്ള പ്രവര്ത്തനമാണ് ഇവിടെ സംഭവിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന വിമര്ശനത്തിലും ഉള്ളത്.
പ്രവാചകന് ബഹുഭാര്യത്വം സ്വീകരിച്ചു. പാടില്ലെന്ന് ഏത് തത്വശാസ്ത്രത്തിന്രെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് നിങ്ങള് പറയുന്നത്. നിങ്ങള് പറയുന്ന ധാര്മികമൂല്യങ്ങള് ഏതൊക്കെ. അതിന്റെ അടിസ്ഥാനമെന്ത്. നിങ്ങള് കരുതുന്ന ഏത് ധാര്മികമൂല്യത്തിനാണ് അതിലൂടെ ക്ഷതം പറ്റിയത്. നിങ്ങള്ക്കങ്ങനെ ഒരു ധാര്മികമൂല്യമുണ്ടെങ്കില് അത് മറ്റുള്ളവരില് അടിച്ചേല്പ്പിക്കാനും അതിന് സന്നദ്ധമാകാത്തവരെ അക്ഷേപിക്കാനും നിങ്ങള്ക്കെന്ത് അവകാശം. പ്രവാചകന് ജീവിചകാലഘട്ടത്തിലെ നിലവിലെ ധാര്മികസങ്കല്പമനുസരിച്ചോ ഇസ്ലാമിക ധാര്മികമൂല്യത്തിനോ ഒരു സ്ത്രീയെ അവള് ഋതുമതിയായ ശേഷം ദാമ്പത്യബന്ധത്തില് ഏര്പ്പെടുന്നതിന് കുഴപ്പം സംഭവിക്കില്ല എന്ന് വരുകില് മറ്റുള്ളവര്ക്ക് അതില് ഇത്ര ഭത്സിക്കാന്മാത്രമുള്ള കാര്യമെന്തുണ്ട്.
ചിലര് ഈ ചര്ചയില് അടിമത്വമോചനം എന്തുകൊണ്ട പ്രവാചകന് പൂര്ണമായി നടപ്പിലാക്കിയില്ല എന്ന് ചോദിക്കുകയുണ്ടായി വിശദമായി മറുപടി നല്കപ്പെട്ട വിഷയമാണെങ്കിലും മറ്റൊന്നുമില്ലാത്തതിനാല് പിടിച്ചുനില്ക്കാന് ഇതുതന്നെ ആവര്ത്തിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കും. ഒരു മനുഷ്യന് മറ്റൊരു മനുഷ്യനെ അടിമയാക്കുമ്പോള് ധാരാളം ധാര്മികമൂല്യങ്ങള്ക്ക് ക്ഷതം സംഭവിക്കുന്നു എന്നത് അംഗീകരിച്ചുകൊണ്ടുതന്നെയാണ് ഇസ്ലാം ഈ പ്രശ്നത്തോട് ഇടപെട്ടത്. ആ പ്രശ്നത്തില് ഇസ്്ലാം എത്രയാണോ പ്രായോഗികമായി ചെയ്യാവുന്നത് അത്രയും ചെയ്തു.
ഒരുപാട് ദൈവങ്ങളെ ആരെങ്കിലും ആരാധിക്കുന്നത് ഒരു ധാര്മിക പ്രശ്നമായിട്ടല്ല ഇസ്ലാം കാണുന്നത്. അതുകൊണ്ട് തന്നെ ഇസ്ലാമിക ഗവണ്മെന്റ് ആ നിലക്ക് അത് കൈകാര്യം ചെയ്യുകയുമില്ല. ബഹുദൈവത്വവും ത്രിത്വവും നിരീശ്വരത്വവും ആചരിക്കാന് ഇസ്ലാമിക വ്യവസ്ഥിതിയില് ആചരിക്കാന് അംഗീകാരമുണ്ടാകും. എന്നാല് അത്തരം കാര്യങ്ങള്ക്കെതിരെ പ്രബോധനവും ബോധവല്കരണവും നടത്താനും വിശ്വാസിസമുഹത്തിന് ബാധ്യതയുണ്ട്. എന്നാല് അതുപോലെയല്ല വ്യഭിചാരം, മദ്യപാനം, കൊള്ള, കൊല എന്നിവ. അവയെല്ലാം അധാര്മികതയുടെ പരിധിയില് വരുന്നതാണ്. അവയൊക്കെ കഴിഞ്ഞ പോസ്റ്റില് പറയപ്പെട്ടപോലെ വ്യക്തിതലം മുതല് ഭരണകൂടമടക്കം കല്പിക്കാനും വിലക്കാനും കടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. വ്യക്തികള്ക്ക് ബോധനതലത്തിലെ പ്രവര്ത്തിക്കാന് കഴിയൂ. നിയമം മൂലവും ബലപ്രയോഗത്തിലൂടെ തടയേണ്ടതും ഭരണകൂടത്തിന്റെ ചുമതലയാണ്.
ഇവിടെ മറ്റേത് മതസ്ഥരേക്കാളും യുക്തിവാദികള് എന്നറിയപ്പെടുന്ന ദൈവനിഷേധികള് ഇസ്ലാം വിമര്ശനത്തില് ഏര്പ്പെടുന്നത് ഈ വസ്തുത ഒട്ടും പരിഗണിക്കാതെയാണ്. അവര് പറയുന്നത് മൊത്തത്തിലെടുത്താല് തങ്ങളുടെ യുക്തിയില് ഉള്കൊള്ളുന്ന ഒരു 'ഠ' വട്ടത്തിലായിരുന്നു പ്രവാചകന് പ്രവര്ത്തിക്കേണ്ടത് എന്ന് മാത്രമാണ്. തങ്ങളുടെ മനസ്സിലുള്ള ധാര്മികതയനുസരിച്ച് പ്രവര്ത്തികാത്തതിനാല് അവര് ക്രുദ്ധരാവുകയും അതിന്റെ പേരില് കഠിനമായി ഭത്സിക്കുയും ചെയ്യുന്നു. മതത്തിന്റെ ധാര്മികമൂല്യമനസരിച്ച് പ്രവര്ത്തികാത്തവരെ താലിബാനികള് കൈകാര്യം ചെയ്തിരുന്നു എന്ന പോലെ (അവര്ക്ക് അതിന് അധികാരം ഇസ്ലാമികമായി ഇല്ല) യുള്ള പ്രവര്ത്തനമാണ് ഇവിടെ സംഭവിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന വിമര്ശനത്തിലും ഉള്ളത്.
പ്രവാചകന് ബഹുഭാര്യത്വം സ്വീകരിച്ചു. പാടില്ലെന്ന് ഏത് തത്വശാസ്ത്രത്തിന്രെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് നിങ്ങള് പറയുന്നത്. നിങ്ങള് പറയുന്ന ധാര്മികമൂല്യങ്ങള് ഏതൊക്കെ. അതിന്റെ അടിസ്ഥാനമെന്ത്. നിങ്ങള് കരുതുന്ന ഏത് ധാര്മികമൂല്യത്തിനാണ് അതിലൂടെ ക്ഷതം പറ്റിയത്. നിങ്ങള്ക്കങ്ങനെ ഒരു ധാര്മികമൂല്യമുണ്ടെങ്കില് അത് മറ്റുള്ളവരില് അടിച്ചേല്പ്പിക്കാനും അതിന് സന്നദ്ധമാകാത്തവരെ അക്ഷേപിക്കാനും നിങ്ങള്ക്കെന്ത് അവകാശം. പ്രവാചകന് ജീവിചകാലഘട്ടത്തിലെ നിലവിലെ ധാര്മികസങ്കല്പമനുസരിച്ചോ ഇസ്ലാമിക ധാര്മികമൂല്യത്തിനോ ഒരു സ്ത്രീയെ അവള് ഋതുമതിയായ ശേഷം ദാമ്പത്യബന്ധത്തില് ഏര്പ്പെടുന്നതിന് കുഴപ്പം സംഭവിക്കില്ല എന്ന് വരുകില് മറ്റുള്ളവര്ക്ക് അതില് ഇത്ര ഭത്സിക്കാന്മാത്രമുള്ള കാര്യമെന്തുണ്ട്.
ചിലര് ഈ ചര്ചയില് അടിമത്വമോചനം എന്തുകൊണ്ട പ്രവാചകന് പൂര്ണമായി നടപ്പിലാക്കിയില്ല എന്ന് ചോദിക്കുകയുണ്ടായി വിശദമായി മറുപടി നല്കപ്പെട്ട വിഷയമാണെങ്കിലും മറ്റൊന്നുമില്ലാത്തതിനാല് പിടിച്ചുനില്ക്കാന് ഇതുതന്നെ ആവര്ത്തിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കും. ഒരു മനുഷ്യന് മറ്റൊരു മനുഷ്യനെ അടിമയാക്കുമ്പോള് ധാരാളം ധാര്മികമൂല്യങ്ങള്ക്ക് ക്ഷതം സംഭവിക്കുന്നു എന്നത് അംഗീകരിച്ചുകൊണ്ടുതന്നെയാണ് ഇസ്ലാം ഈ പ്രശ്നത്തോട് ഇടപെട്ടത്. ആ പ്രശ്നത്തില് ഇസ്്ലാം എത്രയാണോ പ്രായോഗികമായി ചെയ്യാവുന്നത് അത്രയും ചെയ്തു.
ഒരുപാട് ദൈവങ്ങളെ ആരെങ്കിലും ആരാധിക്കുന്നത് ഒരു ധാര്മിക പ്രശ്നമായിട്ടല്ല ഇസ്ലാം കാണുന്നത്. അതുകൊണ്ട് തന്നെ ഇസ്ലാമിക ഗവണ്മെന്റ് ആ നിലക്ക് അത് കൈകാര്യം ചെയ്യുകയുമില്ല. ബഹുദൈവത്വവും ത്രിത്വവും നിരീശ്വരത്വവും ആചരിക്കാന് ഇസ്ലാമിക വ്യവസ്ഥിതിയില് ആചരിക്കാന് അംഗീകാരമുണ്ടാകും. എന്നാല് അത്തരം കാര്യങ്ങള്ക്കെതിരെ പ്രബോധനവും ബോധവല്കരണവും നടത്താനും വിശ്വാസിസമുഹത്തിന് ബാധ്യതയുണ്ട്. എന്നാല് അതുപോലെയല്ല വ്യഭിചാരം, മദ്യപാനം, കൊള്ള, കൊല എന്നിവ. അവയെല്ലാം അധാര്മികതയുടെ പരിധിയില് വരുന്നതാണ്. അവയൊക്കെ കഴിഞ്ഞ പോസ്റ്റില് പറയപ്പെട്ടപോലെ വ്യക്തിതലം മുതല് ഭരണകൂടമടക്കം കല്പിക്കാനും വിലക്കാനും കടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. വ്യക്തികള്ക്ക് ബോധനതലത്തിലെ പ്രവര്ത്തിക്കാന് കഴിയൂ. നിയമം മൂലവും ബലപ്രയോഗത്തിലൂടെ തടയേണ്ടതും ഭരണകൂടത്തിന്റെ ചുമതലയാണ്.